Manželstvo je sviatosť celoživotného spoločenstva muža a ženy. Sám Boh je pôvodcom manželstva, lebo on muža a ženu stvoril jeden pre druhého, takže povolanie na manželstvo je vpísané do samej prirodzenosti muža a ženy. Sviatosť manželstva Boh ustanovil pre dobro manželov a na plodenie a výchovu detí. Táto sviatosť sprostredkuje milosť pre manželov na zdokonaľovanie ich vzájomnej lásky a posilňovanie ich nerozlučiteľnej jednoty. Touto milosťou si v manželskom živote, ako aj v prijatí a výchove detí navzájom pomáhajú k svätosti.
Prosíme, aby ste úmysel uzavrieť sviatostné manželstvo nahlásili aspoň 3 mesiace pred plánovaným termínom svadby na farskom úrade v úradných hodinách. Aby manželstvo bolo platné aj pred štátom, treba vyplniť aj zápisnicu na Matričnom úrade, ktorú potom prinesiete na farský úrad. Pred prijatím sviatosti manželstva je potrebné absolvovať prípravný kurz.
Viac informácií o sviatosti
Manželstvo je zmluva, ktorou muž a žena vytvárajú medzi sebou celoživotné spoločenstvo, zamerané na dobro manželov a na plodenie a výchovu detí. Sám Boh je pôvodcom manželstva, kto človeka už na počiatku stvoril ako muža a ženu, stvoril ich jeden pre druhého a „preto muž opustí svojho otca i svoju matku a prilipne k svojej manželke a budú jedným telom“ (Gn 2,24). Povolanie na manželstvo je vpísané do samej prirodzenosti muža a ženy, veď Boh ich stvoril z lásky a pre lásku a ich vzájomná láska sa stáva obrazom tej absolútnej a večnej lásky, ktorou Boh miluje človeka. Táto láska, ktorú Boh požehnal, je určená, aby bola plodná: „Ploďte a množte sa a naplňte zem! Podmaňte si ju“ (Gn 1,28).
Hriech prítomný vo svete zaťažuje aj vzťah muža a ženy, ale Boh vo svojom milosrdenstve im nikdy neodoprie svoju milosť. Katechizmus Katolíckej cirkvi (KKC) píše o manželstve ako o prostriedku, ktorý pomáha prekonávať uzatváranie sa do seba, egoizmus, vyhľadávanie vlastného pôžitku a tiež otvárať sa druhému, vzájomnej pomoci a darovaniu seba samého (1609). Pán Ježiš povýšil manželstvo na hodnosť sviatosti a vo svojom kázaní učil o jeho pôvodnom význame, keď povedal: „A tak už nie sú dvaja, ale jedno telo. Čo teda Boh spojil, nech človek nerozlučuje“ (Mt 19,6).
Kódex kanonického práva (KKC) nadväzujúc na tieto Kristove slová ako podstatné vlastnosti manželstva pomenuje jednotu a nerozlučiteľnosť (kán. 1056).
Platné manželstvo môžu medzi sebou uzavrieť jeden muž a jedna žena, ktorí sú slobodní uzavrieť manželstvo, dovŕšili predpísaný vek (u nás v zmysle občianskych zákonov je to 18 rokov), nemajú medzi sebou prekážku pokrvnosti, sú pokrstení a podľa možnosti aj pobirmovaní. Neplatné je vynútené manželstvo, tiež pokus o manželstvo s členom posvätného rádu alebo členom rehoľného spoločenstva, ktorého viaže doživotný sľub čistoty, alebo s takým, ktorý je viazaný zväzkom predchádzajúceho manželstva (teda s manželským párom niekoho iného), ďalej je neplatné manželstvo s mužom alebo ženou s trvalou neschopnosťou mať pohlavný styk (ale neplodnosť sem nepatrí). Uzavrieť manželstvo sú neschopní tí, ktorým chýba dostačujúce používanie rozumu, ako aj tí, ktorí z dôvodov psychickej prirodzenosti nedokážu vziať na seba podstatné záväzky manželstva. Manželstvo je neplatné, ak niektorá stránka zatajila nejakú svoju vlastnosť, ktorá by mohla ťažko narúšať manželské spolunažívanie a o ktorej ak by druhá stránka vedela, s manželstvom by nesúhlasila. Ak pri uzavieraní manželstva niektorá stránka úkonom vôle vylučuje samo manželstvo alebo niektorý jeho podstatný prvok (jednotu, nerozlučiteľnosť, otvorenosť pre plodnosť), manželstvo je neplatné (KKP kán. 1065, 1083–1101, 1103).
Sviatosť manželstva si navzájom udeľujú samotní manželia ako vysluhovatelia Kristovej milosti tým, že pred Cirkvou vyjadria svoj súhlas. K platnosti manželstva je však potrebná aj prítomnosť dvoch svedkov a asistencia kňaza alebo diakona, ktorý prijíma v mene Cirkvi súhlas manželov a udeľuje im požehnanie Cirkvi (KKC 1623, KKP kán. 1108). Manželstvu teda dáva vznik zákonne prejavený manželský súhlas stránok, ktorým sa muž a žena neodvolateľnou zmluvou navzájom odovzdávajú a prijímajú, aby ustanovili manželstvo. Tento slobodný súhlas nemôže nahradiť nijaká ľudská moc (KKP kán. 1057). Manželstvo medzi pokrstenými je vždy zároveň aj sviatosťou (KKP kán. 1055 §2).
Na uzavretie miešaného manželstva (medzi katolíkom a kresťanom-nekatolíkom) je potrebné výslovné povolenie cirkevnej vrchnosti a katolícka stránka má dať úprimný prísľub, že urobí všetko, čo je v jej silách, aby všetky deti boli pokrstené a vychované v Katolíckej cirkvi; druhá stránka musí byť v pravý čas oboznámený s týmto prísľubom. V prípade rozdielnosti náboženstva (manželstvo medzi katolíkom a nekresťanom) sa pre platnosť manželstva vyžaduje výslovný dišpenz od prekážky (KKC 1635, KKP kán. 1125).
Z platného manželstva vzniká medzi manželmi zväzok, ktorý je svojou prirodzenosťou doživotný a výlučný; okrem toho sa v kresťanskom manželstve manželia na povinnosti a dôstojnosť svojho stavu osobitnou sviatosťou posilňujú a akoby zasväcujú. Obidvaja manželia majú rovnakú povinnosť a rovnaké právo vo všetkom, čo súvisí so spoločenstvom manželského života (KKP kán. 1134–1135). Keďže manželský zväzok ustanovil sám Boh, platne uzavreté a manželským úkonom zavŕšené manželstvo nemôže byť nikdy rozviazané, manželov môže rozdeliť iba smrť. Manželstvo je dokonané, ak manželia medzi sebou vykonali manželský úkon (pohlavný styk), sám osebe vhodný na splodenie dieťaťa, na ktorý je manželstvo svojou prirodzenosťou zamerané a ktorým sa manželia stávajú jedným telom (KKP kán. 1061 §1).
Podstatnými vlastnosťami manželstva sú jednota a nerozlučiteľnosť, teda manželia sú povolaní neprestajne rásť vo svojom spoločenstve každodennou vernosťou manželskému sľubu úplného vzájomného sebadarovania. Toto ľudské spoločenstvo je upevnené, očistené a zavŕšené spoločenstvom v Ježišovi Kristovi, udelenom sviatosťou manželstva. Toto dôverné spojenie ako aj dobro detí vyžadujú úplnú vernosť manželov (KKC 1644, 1646).
Manželstvo musí byť otvorené pre plodnosť, veď samotná manželská ustanovizeň a manželská láska sú svojou prirodzenou povahou zamerané na plodenie a výchovu potomstva (KKC 1652). Rodičia sú povinní svoje deti vychovať podľa Božích a cirkevných zákonov, ako to sľúbili v obrade uzavretia manželstva.
Platne uzavreté manželstvo môže byť rozviazané len v tom prípade, ak nebolo manželským úkonom dokonané, ale aj vtedy ho môže rozviazať iba rímsky pápež (KKP kán. 1142). Ináč je manželstvo za každých okolností nerozlučiteľné, lebo človek nemôže rozdeliť to, čo Boh spojil. Existujú však prípady, keď je manželstvo neplatné, takže manželský zväzok ani nevznikol. Len najvyššia vrchnosť Cirkvi má právo vyhlásiť neplatnosť manželstva (KKP kán. 1075 §1) a stránky len po tomto právoplatnom rozhodnutí sú slobodné na uzavretie nového manželské zväzku (KKP kán. 1085 §2). Neplatné manželstvo je možné aj konvalidovať podľa príslušných cirkevných predpisov (KKP kán. 1156–1165).
Sú však situácie, v ktorých sa manželské spolužitie stáva z najrozličnejších dôvodov prakticky nemožným. V takýchto prípadoch Cirkev pripúšťa fyzickú rozluku manželov a koniec spolužitia. Pred Bohom však manželia neprestávajú byť manželom a manželkou; nemôžu uzavrieť nový zväzok. Ak niekto predsa sa rozvedie a podľa občianskych zákonov civilne uzavrie nové manželstvo, Cirkev nemôže uznať nový zväzok za platný, ak je platné prvé manželstvo a manželský partner ešte žije. Rozvedení a znovu zosobášení prakticky trvalo žijú v cudzoložstve. Preto kým táto situácia trvá, nemôžu pristupovať k sviatostiam (KKC 1649–1650).
Už od začiatku boli v Cirkvi muži a ženy, ktorí sa zriekli veľkého dobra manželstva, aby dokonalejšie nasledovali Krista. Sám Kristus pozýva niektorých, aby ho nasledovali v tomto spôsobe života, ktorého je on vzorom. Oboje – sviatosť manželstva a panenstvo pre Božie kráľovstvo – pochádzajú od samého Pána a on dáva dostatok milosti pre človeka, aby aj v manželstve alebo v panenstve žil v súlade s jeho vôľou (KKP 1618–1620).
Modlitba snúbencov
Pane Ježišu, prameň šťastia a života, ty si z lásky stvoril človeka a na cestu lásky ho neprestajne voláš, aby si mu dal podiel na večnej láske. Ty mi posielaš v ústrety moju snúbenicu (môjho snúbenca), aby som spojil(a) svoj život s jej (jeho) životom a aby sme obidvaja v posvätnej láske sprítomňovali tajomstvo tvojej lásky k tvojej svätej Cirkvi. Žehnaj nás a posilňuj nás milosťou, aby sme sa svedomite, s čistým srdcom pripravili na sviatosť manželstva. Chráň nás od pokušení, prehlbuj v nás opravdivú lásku a priprav nás na tú veľkú chvíľu, keď ty sám sviatostne spečatíš našu lásku, aby sme boli vždy tvoji, teraz i na veky vekov. Amen.
Modlitba manželov
Pane Ježišu, ty si spečatil našu lásku vo sviatosti manželstva. Sľúbili sme si vernosť až do smrti. Žehnaj nás oboch, aby sme vytrvali v tomto svätom zväzku. Buď stále s nami v našom rodinnom kruhu. Chráň nás pred nebezpečenstvami nevery, pred ochabnutím v láske, pred netrpezlivosťou a sebeckosťou. Zachovaj nás vo svojej milosti po všetky dni spoločného života.
Daj, aby sme s láskou prijali deti ako tvoj dar, a aby sme im boli prvými svedkami viery. Daj, aby sme si vzájomne pomáhali na ceste k svätosti a cez manželskú lásku raz prišli k tebe, najvyššej a večnej Láske, spolu s našimi deťmi, a chválili ťa na veky vekov. Amen.